۲۰راهکار برای کاهش ترافیک و آلودگی هوای پایتخت

این کارشناس حوزه شهرسازی با بیان این که در حال حاضر شهر تهران دارای ۴ میلیون خودرو بوده که تعداد خودروهای وارد شده از شهرهای اقماری به تهران را نیز می­ باید به این عدد اضافه کرد  و گفت: در جهان به ازای هر پنج نفر یک خودرو وجود داشته در حالیکه در کشور ما در ازای هر ۳ نفر یک خودرو وجود دارد. در کنار این تعداد خودرو باید رقمی بیش از ۷۵۰ هزار دستگاه موتورسیکلت در شهر تهران را نیز به آن اضافه کرد.

هر ساعت ۵۰ خودرو وارد معابر پایتخت می شود

او  با اشاره به آمار منتشر شده از سوی مرکز هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت:  ۸۵ درصد از کل آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک است، بنابراین در شهری که روزانه بیش از ۱۲۰۰ دستگاه خودرو شماره­ گذاری می­ شود یعنی در هر ساعت ۵۰ خودرو وارد شبکه معابر درون­شهری تهران می­ شود می­ توان متوجه شد که چه بار بسیار سنگینی به شهر و حیات زنده آن وارد می شود.

به گفته شهابیان میزان خروج ماشین­های فرسوده از شبکه حمل ­و ­نقل  تهران آنقدر ناچیز است که در عمل تاثیری بر کاهش آلودگی هوا ندارد.

او ادامه می دهد: متأسفانه آمار جدیدی از میزان منابع آلاینده در دسترس نیست. اما براساس آمار سال ۱۳۹۲ از ۳۵۰۰ میلیون لیتر بنزین مصرف شده در شهر تهران، ۲۴ تن سهم آلاینده­های تبخیری در این شهر بوده است. در عین حال مسأله تردد بیش از ۹۵ درصد موتورسیکلت­های موجود دارای مشکل احتراق را نیز می ­باید به آن افزود.

۸ چالش استفاده از خودروهای شخصی در پایتخت

این کارشناس حوزه شهری با اشاره به مهمترین چالش­های استفاده از وسایل حمل­ و­نقل شخصی گفت :  کیفیت پایین خودروهای تولید داخل و نیز خودروهای وارداتی ساخت چین، استاندارد نبودن یک سوم  از خودروهای در حال تردد در سطح شهر تهران، کیفیت نازل سوخت مصرفی خودروها، تعداد زیاد خودروهای فرسوده در شرایط کنونی، وجود موتورسیکلت های با احتراق ناقص، عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، مسافرکشی خودروهای با شماره­های متفاوت در سطح شهر و فرهنگ چگونگی استفاده از خودرو از مهم ترین مشکلات تردد خوردوهای شخصی در تهران است.

اما چرا شهروندان تهرانی با میل و رضایت از حمل و نقل عمومی استفاده نمی کنند. شهابیان در پژوهش خود ۱۵ دلیل را برای پاسخ به این پرسش مطرح کرده است. شلوغی خطوط مترو، زمان بر بودن مقصد سفر در مترو، فقدان خطوط سریع السیر (اکسپرس) مترو، موقعیت مکانی نامناسب برخی از ایستگاه­های مترو، عدم دسترسی مناسب به ایستگاه­های مترو بخصوص در بافت­ها و محلات مسکونی، فراگیر نبودن ایستگاه­ها و خطوط اتوبوسرانی، عدم رعایت زمان­ بندی مسیرهای خطوط اتوبوسرانی، کیفیت نازل ناوگان اتوبوسرانی، تراکم بیش از اندازه در برخی از مسیرهای عبوری خطوط اتوبرسرانی، میزان آلایندگی اتوبوس­های شهری، فرسودگی مینی­ بوسهای درون شهری، کیفیت پائین ون­های داخل شهر، عدم نظارت صحیح بر عملکرد ون ­های داخل شهر، بی ­توجهی به آسایش و ایمنی مسافر، فرسودگی تاکسی­ هاو وجود تاکسی ­های نامناسب به مانند پیکان، پراید، آردی و...، مسافربرهای شخصی فاقد کیفیت  ازچالش مطرح شده است.

این کارشناس حوزه شهری با اشاره به راهکارهای اجرای  برای حل مشکل ترافیک و آلودگی از موتورسیکلت به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تولید آلایندگی نا  برد و گفت: تعداد موتورسیکلت­های شهر تهران بیش از ۷۵۰ هزار دستگاه  است  یعنی به ازای هر ۴ خودرو یک دستگاه موتورسیکلت وجود دارد. این در حالی است که ۸۵ درصد از این موتورسیکلت ­ها دارای مشکل احتراق  هستند.  که ۱۹ درصد از آلودگی هوای تهران را سبب می ­شوند. در حال حاضر در سطح شهر تهران استفاده­ های گوناگونی از موتورسیکلت می ­شود مثل مسافرکشی، حمل کالا، و ... علاوه بر آن موضوعات دیگری مثل صلاحیت رانندگی با موتورسیکلت، چگونگی نگهداری از آن، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، توجه به حقوق عابرین پیاده و از همه مهمتر نحوه عبور و مرور و مسأله توقف و پارک موتورسیکلت­ها را نیز می ­باید بدان اضافه کرد که امروز در سطح شهر تهران به عنوان یک معضل جدی مطرح بوده که متأسفانه تاکنون راهکار منطقی و قانونی برای آن پیش ­بینی نشده است.

او برای مهار مشکل موتور سیکلت ها در پایتخت ۴ پیشنهاد مطرح می کند؛ جلوگیری از تولید و شماره گذاری موتورسیکلت های بنزینی، تولید و شماره گذاری موتورهای برقی نه با قدرت بالا بلکه با قدرت متوسط و به پائین، تغییر در قوانین صدور گواهینامه های موتورسیکلت و تغییر در قوانین نحوه تخلفات موتورسیکلت سواران.

این کارشناس حوزه شهری در ادامه با اشاره به این که  ۱۸ درصد میزان آلودگی هوای شهر تهران سهم ناوگان تاکسیرانی است گفت :  یکی از دلایل اصلی عدم استقبال از طرح خروج خودروهای فرسوده، نارضایتی مالکان از روند جایگزینی و پیچیده بودن مراحل اداری و قانونی است و از همه مهمتر در نظر گرفتن رضایت مالکین تاکسی که متأسفانه تاکنون در این زمینه آسیب­ شناسی جدی برای ارائه راه ­حل­های آسان و منطقی انجام نشده است. در حال حاضر یک دستگاه پیکان فرسوده در هر کیلومتر ۵۵ گرم منواکسید کربن در هوا منتشر می­ کند در حالی که خودروهای جدید به ازای همان مسافت فقط یک گرم منواکسید کربن تولید می ­کنند. همچنین  عمر مفید تاکسی حداکثر بین ۸ الی ۱۰ سال است  بنابراین موضوع نوسازی ناوگان تاکسیرانی یک مساله تقریباً دائمی است.

بسته پیشنهادی برای حل مشکل تاکسی های فرسوده

او برای جل این مشکل پیشنهادکرد: تاکسی­های پیکان، پراید و آردی و مهمتر از همه ون­های چینی از ناوگان تاکسیرانی از ناوگان تاکسیرانی خارج شوند.جایگزینی خوروهای فرسوده با ماشین­های هیبریدی، گسترش تاکسی­های اینترنتی و تلفنی با نظارت سازمان تاکسیرانی، مجهز شدن تاکسی­ها به دستگاه­های کارت خوان کارت شهروندی، ساماندهی نظام حرکتی تاکسی­ها در سطح شهر و جلوگیری از تردد تاکسی ­های سرگردان، توجه به حقوق شهروندی با هدف ارائه بهترین کیفیت و خدمات به مردم، الزام استفاده از کولر در روزهای گرم سال، رعایت بهداشت عمومی و خصوصی برای تاکسی­ها و رانندگان تاکسی، در نظر گرفتن آموزش­های تخصصی برای رانندگان تاکسی و ارائه گواهی نامه­ های مربوطه، برنامه­ریزی برای زمانی کردن تردد تاکسی­ها (تقسیم­ بندی زمانی)، بازنگری در قوانین مربوط به خروج تاکسی­های فروسوده  و مکان­ یابی مناسب ایستگاه­های تاکسی در سطح شهر ازدیگر راهکارهای پیشنهادی برای ساماندهی تاکسی های فرسوده است.

آمار دقیقی از خودروهای فرسوده وجود ندارد

در حال حاضر  در حدود ۴ میلون خودروی شخصی در سطح شهر تهران در حال تردد هستند. سهم آلودگی هوای تهران از سواری­های شخصی در حدود ۴۵ درصد است. این در حالی است که روزانه در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد خودروهای موجود از شهرهای اقماری اطراف، وارد شهر تهران می ­شوند.

در حال حاضر آمار دقیقی از تعداد خودروهای فرسوده در سطح شهر تهران موجود نیست. یکی از دلایل آن تعاریف متفاوت از خودروی فرسوده است. گفته می­ شود تعداد خودروهای فرسوده شهر تهران بیش از ۱۶۰ هزار دستگاه است. مهمتر از آن آمار دقیقی از خروج خودروهای فرسوده وجود نداشته چرا که دارای روند بسیار کندی است. تنها آمار موجود از خروج خودروهای فرسوده متوجه ناوگان تاکسیرانی بوده که علیرغم وجود مشکلات در حال انجام است.

استفاده مادم العمر از خودرو/ نیاز به بازنگری قوانین

شهابیان با تاکید بر لزوم تغییر قوانین در این حوزه گفت :واقعیت آن است که استفاده مادام­العمر از خودروها در هیچ جای دنیا امکان­پذیر نیست و یک راننده نمی ­تواند چند دهه متوالی با یک خودرو تردد کند. زیرا خودروها مانند بسیاری از وسایل دیگر تاریخ مصرف دارند. موضوع کیفیت خودرو از آنجا که مستقیماً با ایمنی و سلامت افراد جامعه سروکار دارد، از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است.

با نگاهی به تجارب بین­ المللی در می­یابیم که  عمر مفید برای هرگونه استفاده و یا نقل و انتقال خودرو به ­درستی تعریف و توسط قانون­گذار مشخص شده است. براساس موازین و قوانین موجود در اتحادیه اروپا، عمر مفید خودرو بین ۱۲ تا ۱۵ سال در نظر گرفته  شده است در حالیکه در کشور ایران خودروهای با سن بیش از سی سال در حال تردد هستند.

شهابیان با بیان این که دولت­های اروپایی برای رفع نگرانی­های زیست محیطی نسبت به اتخاذ سیاست­های ملی و امضای توافقنامه ­های داوطلبانه اقدام کرده­ اند گفت :  بر همین اساس در اواخر سال ۱۹۹۹ ده کشور عضو اتحادیه اروپا ـ که در راس آنها کشور آلمان قرار دارد ـ به وضع قوانین جدید برای خوروهای فرسوده و چگونگی بازیافت آنها پرداختند که مهمترین آنها موضوع عمر مفید  ۱۵ ساله برای استفاده، تردد و هرگونه خرید و فروش خودرو است  که در صورت نگهداری از خودروهای با عمر بیش از ۱۵ سال، افزایش هزینه­های بیمه، مالیات و عوارض خودرو را دربر دارد که عملاً نگهداری و استفاده از آن در اینگونه از کشورها توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

کاهش ساعات کار مغازه ها و فروشگاه های سطح شهر از ساعت ۲۴ به ساعت ۲۲، راه­اندازی برخی از مکان­های ویژه بمنظور افزایش خدمات با ساعت کار بیشتر مثل راسته اغذیه فروشی ها، افزایش ساعات کارخطوط مترو از ساعت ۲۲  به ساعت ۲۴ و برخی از خطوط نیز بصورت شبانه روزی، تغییر ساعت عبور و مرور کامیون­ها در سطح شهر از ساعت ۲۲ به ساعت ۲۴، ممنوعیت تردد کامیون­ها در سطح شهر تهران برای شب­های پنج شنبه و جمعه، تغییر وضعیت در نظام حرکتی برخی از معابر سطح شهر براساس حجم ترافیک عبوری، تولید و پخش انواع مباحث ترافیکی از صدا و سیما با هدف ارتقاء فرهنگ ترافیک­ عمومی مثل ممنوعیت عبور عابرین  پیاده از عرض خیابان در زمان عبور خودروها و یا ممنوعیت عبور موتورسیکلت از پیاده ­رو و ... ازدیگر پیشنهاداتی است که در این پژوهش برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک به آن اشاره شده است.

 هرگونه برنامه­ ریزی و اقدام در راستای حل مشکل ترافیک تهران نیازمند عزم جدی است که با همکاری دستگاه­های مسئول و متولیان امر می ­تواند امکان پذیر است.

شهابیان با بیان این که  مهمترین اقدام  برای حل این مشکل بازنگری و تدوین قوانین جدید است گفت :  متأسفانه در کشور ایران قانونی در مورد عمر مفید خودروها وجود ندارد این در حالی است که در بسیاری از کشورها دولت­ها با وضع قوانین در مورد خودروهای دست دوم، نگهداری اینگونه خودروها را بسیار سخت و پرهزینه اعلام می­کنند.

وی ادامه داد: در کشور ایران هزینه پائین نقل و انتقال، بیمه، عوارض و... نگهداری یک خودرو دست دوم با کارکرد چندین ساله را برای مالکین خودرو آسان کرده است.  در حال حاضر به نظر می ­رسد دولت می­ باید به صورت جدی وارد این عرصه شده و ضمن بازنگری در قوانین سال­های ۱۳۷۴، ۱۳۹۰ و ۱۳۸۲ نسبت به وضع قوانین محدود کننده جدید اقدام کند.  

۲۰ اقدام اورژانسی برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک 

مهمترین اقدامات اولویت دار برای کاهش آلودگی هوا در این پژوهش ممنوعیت تردد و خرید و فروش خودرو با عمر بیش از ۱۵ سال در شهر تهران، بازنگری در تعاریف خودروهای فرسوده بر اساس عمر مفید خودورها، بازنگری در روند خروح خودروهای فرسوده و تعریف مکانیزم های سهل و آسان در جهت سرعت بخشیدن به آن، ممنوعیت شماره گذاری موتورسیکلت های بنزینی، ایجاد مشوق های لازم جهت تولید و استفاده از موتورهای برقی، بازنگری در قوانین و مقررات صدور گواهینامه موتورسیکلت، ساماندهی وضعیت نظام حرکتی و سرویس دهی ناوگان تاکسیرانی، مینی بوسرانی و اتوبوسرانی، تغییر ساعات کار مغازه ها در سطح شهر تهران، شبانه روزی کردن خطوط مترو با در نظر گرفتن امینیت شهروندان، ممنوعیت فروش روزانه آرم طرح ترافیک، استفاده حداقلی از نیروهای راهنمایی و رانندگی در سطح معابر، توسعه دوربین های کنترل ترافیک بر پایه سیستمی نمودن نظام حرکت در کلیه معابر شهر تهران، استفاده از رسانه ملی در جهت ارتقاء فرهنگ ترافیک، وضع قوانین سخت گیرانه راهنمایی و رانندگی، تعیین تکلیف وضعیت خورودهای مسافرکش شخصی، برخورد جدی با خودروها و موتورسیکلت های دودزا، معکوس کردن نرخ بیمه خودرو  به گونه ای که با افزایش سن خودرو میزان بیمه آن نیز افزایش یابد، کاهش نرخ تعرفه واردات خودروهای هیبریدی، نوسازی دائمی ناوگان تاکسیرانی بر اساس برنامه زمانی چرخشی وممنوعیت استفاده از خودروهای چینی در ناوگان حمل و نقل عمومی است.

اگرچه در برنامه ششم توسعه کشور در زمینه ساخت، تکمیل و توسعه قطار حومه­ای کلان شهرها موضوعاتی پیش­بینی شده است که می­تواند زمینه برخی از اقدامات هدفمند را در راستای بهبود شرایط زیست­ محیطی کلانشهرها منجمله شهر تهران فراهم کند اما این مسأله نیازمندصرف زمان، هزینه و تلاش فراوانی بوده که قطار حرکت افزایشی تعداد خودروهای شهر تهران و به دنبال آن آلودگی بیشتر شهر را متوقف نخواهد ساخت. بنابراین  می­ رسد تنها راهکار اجرایی کوتاه مدت وضع قوانین و مقررات جدیدی است که بتواند شرایط وضع موجود را با اولویت سلامت شهروندان تغییر دهد.